Buldan’a ilk trafoyu( jeneratörü) Kıpkıp Ahmet getiriyor. Yeşildere mahallesinde Hamamdere boğazı sokakta Helvacı Sağır Şevket Baylar’ın evinin bahçesinde ki bir odada çalıştırıyor.
Talak Tarakçı’nın ilk belediye başkanlığı yaptığı yıllarda Süren Kadir bu trafoyu satın alıyor, Şükür camii yanına İşçiler ailesinin bahçesine ( Şimdiki Tural Ticaret binasının altında ki binanın olduğu yer) bir oda yaparak trafoyu buraya taşıyor, burada çalıştırılıyor. Trafo yetersiz kalınca daha güçlüsünü getirip çalıştırıyor.
İleriki yıllarda tarfonun olduğu binayı satın alıyor. Trafonun teknik bakımı ve çalıştırılmasını DDY’dan emekli Manisalı Aslan Bey ( Ahmetağaların damadı), Mustafa Efendi, Yaylalı Motorcu Ahmet (Ahmet Gündoğdu-1912-1997), belediye fen memuru Orhan Gülbiçer yapmışlardır.
Hacıarifler’in Mehmet Önder, Şükür Camii yanındaki trafoda çalışmaya başlıyor, şehir elektirik sistemi ulusal şebekeye bağlanıncaya kadar çalışıyor. İlk önceleri trafo akşam ezanında çalışmaya başlar gece saat 24’te çalışmasını keserdi.
1950 de Süren Kadir’in ekonomik gücü yetersiz kalınca trafo ve bağlı sistemler ile çalışan personel, Buldan Belediyesine devredildi.
1950 den itibaren 1 No’lu Dokumacılar Kooperatifi kanalıyla motorlu tezgahlar getirilerek çalışmaya başlayınca elektrik kullanımı artmış, trafo yetersiz kalmıştır. 1948-50 yıllarında belediye başkanlığı yapan Yakup Türkmenoğlu mezarlık içine( şimdiki Akın Lisesi spor salonu ve bahçesinin bulunduğu yer) trafo binası yapmaya başlamış, 1952 de belediye başkanı Bekir Baylar zamanında bina bitirilmiştir.
Elektrik sistemi belediye ye geçince, elektrik tahsildarı Habip Seyrek de belediyeye geçmiş, görevini emekli oluncaya kadar sürdürmüştür. Yeni yapılan trafo binası halk arasında motorhane olarak bilinir. Jeneratörler çalıştığında soğusun diye binanın bitişiğine havuz yapılmıştır. Yasak olmasına rağmen havuzda gençler, çocuklar yüzerlerdi.
1952 yılında Şükür Camii yanındaki trafo( jeneratör) satılmış, Amerikan Marshal yardımı diye Türkiye’ye gönderilen jeneratörlerden üç adet ilçemize getirilerek motorhane binasına konmuştur. Bu jeneratörlerden biri gündüz 12 saat çalıştırılır, diğeri gece 12 saat çalıştırılır, ilçemize 24 saat elektrik verilirdi. Üçüncü jeneratör her ihtimal düşünülerek yedek bekletilirdi. Jeneratörler mazot ile çalıştırılırdı. Su soğutma sistemi vardı.
Bu üç jeneratörün ilçemize getirilmesinde ilçemiz ailelerinden Ahmet Cemaller’in oğlu Denizli Milletvekili Kemal Cemal Öncel ve Müftüler ailesinden Sağlık Bakanı Dr. Behçet Uz yardımcı olmuşlardır.
Motorlu tezgah sayısının artmasıyla üretilen elektrik yetersiz kalmış, bazı dokumacılar Aydın vilayetine tezgahlarını sökerek götürmüşlerdir. O zaman sanayi elektriğinin kilovatı 20 kuruş imiş. Aydın-Bozdoğan Barajı yeni yapılmış. Ürettiği elektrik ulusal şebekeye verilemediği için halka ücretsiz veriliyormuş. Buldanlı bazı dokumacılar, elektrik bedava diye Aydın’a göçmüş ailelerini götürmemişlerdir. Bu dokumacılardan hatırlanabilenler; Tekeli Hilmi, Kutup Halil Vardar, Hamamcı Salih, Ülfel Halla, Erepli Mehmet Ali, İğdeli Mustafa, Tavacı Halil, Çomuk Süleyman, Onbinli Salih, Zehrenti’den Lebe Mehmet, Bayram İbrahim … vs.
Bu dokumacıların kaldıkları bekar evinde yemek yapmak için Abdullah Orak ve Süleyman Gülşen ( bu ikisi daha sonra belediye çavuşluğu yapmıştır.) Aydın’a gitmişlerdir. Tezgahın ipinin haşılı, boyası, yumağın çözgüde sarımı için Buldan’a gelip gidiyorlardı. Birkaç sene devam ettirdiler, işin zorluğu karşısında bazıları tezgahını sökerek Buldan’a gri döndü, bazısı tezgahı hurdaya satarak ailesiyle Aydın’a yerleşti veya İzmir’e göçtü. Gittikleri şehirler de esnaflık yapmışlardır.
1961 ihtilal hükümetinde enerji bakanı olan Denizli Milletvekili Hüdai Oral , ilçenin elektrik ihtiyacının yeterince karşılanması için trafonun da yetersiz kalması üzerine ilçemizin elektrik sisteminin ulusal elektrik şebekesine (İnterkonnekte Sisteme) bağlanmasına yardımcı olmuştur. Yıl 1962… Hüdai Oral’ın hizmette Buldan’a öncelik vermesinin sebebi de babası Hulusi Oral’ın Buldan’da avukatlık yapması, doğum yerinin Buldan olmasıdır.
Aynı sene Yenicekent ve bazı köylere elektrik verilmiştir. Hüdai Oral aslen Çal ilçesinden olduğu için Buldan’dan, Güney ilçesi üzerinden Çal ilçesine elektrik hattı döşenmiştir. 1962 de ilçemiz elektrik sisteminin ulusal sisteme bağlanması gerek siyasi yönden gerek teknik yönden itirazlara neden olmuştur. “ Birçok küçük vilayet ulusal şebekeye bağlanmamışken, küçük bir ilçe nasıl oluyor da ulusal şebekeye bağlanıyor?” diye basına da haber olmuştur.
Ulusal şebekeye bağlanmasının iki nedeni vardı. Birinci neden ilçemizin dokuma üretiminde ev tekstili üretiminden sanayi tekstiline geçmesi yani elektrikle çalışan motorlu tezgahların faaliyete geçmesi nedeniyle elektriğe olan aşırı taleptir. İkincisi Enerji Bakanı Hüdai Oral’ın doğum yeri Buldan’a olan vefa borcudur.
1983 yılında elektrik işletmeciliği Buldan Belediyesinden Enerli Bakanlığına bağlı bir kuruluş olan Türkiye Elektrik Kurumu’na ( TEK) devredilmiştir. Bu devir sırasında tüm sosyal hakları korunarak şu personel de TEK’e geçmiştir; Sefer Eraraç, Habip Mustak, Habip Tok, Recep Türcan, Emin Yenicelioğlu, Orhan Gülbiçer, Ahmet Yıldız, Ali Özbay, Çamraklı Süleyman. Bu elektrik devrinden belediye para almamıştır. TEK’in Buldan’da ki ilk şefi Emin Yenicelioğludur, sonra Orhan Gülbiçer şef olmuştur. Yenimahalle belediye konutları yanında ki elektrik ana dağıtım trafosu 1962 yılında yapılmıştır.
1986 da TEK adı TEDAŞ (Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.) olarak değiştirildi. TEK ayni yıl üç bölüme ayrıldı. TEİAŞ, TEÜAŞ, TEDAŞ.
2008 yılı 15 Ağustos’unda TEDAŞ; Aydın, Denizli, Muğla illerindeki tesis ve personelini 30 yıllığına bir şirkete kiralayarak, AYDEM adını alıyor.
Kaynakça: Ali DURUSOY-1928 İrfan UZ-1919
Ali ÇETLER-1919/2010 Ali İhsan ŞENÖZEN-1936
Habip PEKÖZ-1935 Niyazi ÇETİNEL-1932
Salih GAZDAĞLI-1932 Ahmet TUNCAY-1934
Ali Rıza TUNCAY-1941 Habip MUSTAK-1938
Hamza KAYA - 1960
Yorumlar
Kalan Karakter: