Kamyon ile şehirlerarası yük taşımacılığı başlayınca kamyona yükleme ya da kamyondan yük indirme işiyle uğraşan kişiler hamallık sektörünü başlatmış. Eski ticaret merkezi olan şehrimizde ilk kamyon ile yük taşıma işi Süren Kadir’in arabası ile başlamış. Buldan’dan üretilen dokuma ürünleri balya yapılarak kamyona yüklenmiş. Bazen Sarayköy tren istasyonuna bazen İzmir’e, bazen de İstanbul’a gönderilmiş. Oralardan da dokumada kullanılacak ip çuvalları veya şehrimizdeki bakkaliye toptancısı ve esnafın yükleri kamyonlarla getirilince hamallar tarafından kamyondan indirilirmiş, depoya taşınırmış.
1945 li yıllarda hamallık yapanlar, Yanık Salih, Hacasan, Yörük Alilerin Hacamat, Bostanyerli Hüseyin Çiçek, Cabar Mehmet, Kürt Ali, Taputalmazların Mehmet, Afyonlu Abdil imiş. 1970 li yıllardan sonra Güneyli İbrahim, Taşoluklu Raşit hamallık yapmış. Afyon Sandıklıdan şehrimize tarım işçisi(Amele) olarak gelen erkekler, hanlarda kalır çalışırlarmış. Hamal Hasan (1932-2005) 1945 yılında Buldan’a amele olarak gelmiş. Vücut yapısı olarak çok güçlü olduğundan hamallık yapmaya başlamış. 1958 yılında ailesini getirmiş. 1958 yılında kardeşi Hamal Ramazan’ı (1936-1990) getirmiş. 1962 yılında kardeşi Hamal Ali Dere’yi getirmiş. Ali Dere askere gitmiş, 1966 da tekrar gelmiş. 1972 de ailesini getirmiş. 1984 yılına kadar üçü de hamallık yapmışlar. İlk hamallar ile bu üç kardeşler hamallık yaparken Çarşı mahallesinde, esnafın dokumacıdan aldıkları ürünleri balya yapılınca bu balyalar kamyon kasasına dayanan kalas üzerinde sırtta taşınarak kamyona düzgünce yerleştirilirmiş. Süren Kadir nakliyat işini bırakınca Yarmagümellerin ve Şerif Aliksanın kamyonu ile yük taşınmış. Hamallar bu kamyon organize bir şekilde yüklerlermiş. Kamyonlar ile dışarıdan gelen yükleri de boşaltırlarmış. Balyanın veya çuvalın ağırlığı 50 kg ile 200 kg arasında değişirmiş.
Yarı otomatik motorlu kara demir tezgâhlar çalışmaya başlayınca, çözgüde çözülen yumaklar, tezgâh atölyesine kadar hamallar tarafından önceleri sırtta taşınırmış. Sırat alınan yumak, ortasından urgan geçirilir, urganın uçları kollara dolanır, yaya olarak taşınırmış. Bu yumaklar 60 kg ile 250 kg arasında değişirmiş. 250 kg dan daha ağır yumaklar çıkınca 1967 yılında at arabası ile taşınmaya başlamış. 1976 dan sonra cip ile taşınma yapılmış. Üç kardeş 3000 tezgâhın yumağını taşımış.
1984’de Hamal Hasan ve Hamal Ramazan hamallığı bırakarak manavlık yapmaya başlamış, Hamal Ali Dere 1992 ye kadar yumak taşımaya devam etmiş. Sonra dokumacılık yapmış 1990 da sonra Anadol arabalar ile nakliyat başlayınca hamallık tarihe karışmış.
Hikaye- İş Bankası Buldan şubesi açılınca 300 kg lık para kasasını birinci kata çıkarmak gerekiyormuş. Buldanın tüm hamalları gelmiş. Kasayı sırtlamış, kalas üzerinde üç adımdan fazla gidememiş. Seyirci içerisindeki fırıncı Şemsettin(Şemo)” Ben taşırım” diye yanlarına varmış. Önce kovmuşlar, sonra “Gel dene” demişler. Fırıncı Şemsettin sırtlamış götürmüş. Bunun üzerine Bostanyerli Hüseyin Çiçek oradaki hamalları kaldırıma dizmiş, şöyle demiş. “Hepinize yazıklar olsun, küçücük çocuğa rezil olduk”
Kaynakça- Ali Dere 1944, Kazım Sarıoğlu- 1958
Kazım Dere Arşiv Resim,
Soldan sağa: Nejat Uyum, Metin Damgacı, Metin Yiğitler, Ali İhsan Yurtlu, Tevfik Çetin, Kazım Dere, Salih Köksal, İbrahim Yurtlu, Ali İhsan Güven.
Yıl 1975. Abbas camii yanı, Lale Fırını önü.